/ساماندهی فضای مجازی کودکان و نوجوانان چرا و چگونه

کارشناس ارتباطات و کنشگر فضای مجازی کودک با تاکید براینکه فضای مجازی نیز مانند فضای واقعی نیازمند محیط اختصاصی برای کودکان و نوجوانان است، گفت: اینترنت کودکان و نوجوانان با هدف پیاده‌سازی این سیاست تربیتی، سازوکارهایی را بکار می‌گیرد تا فضای اختصاصی مناسبی را برای آنان تدارک ببیند.

اینترنت، فضای مجازی و شبکه های اجتماعی از جمله محصولات نوپای فناوری های ارتباطی هستند که حالا دیگر عضوی ناگسستنی از یک خانواده به شمار می رود که از طلوع صبح تا پاسی از شب همراه و گاه یار آنان شده اند.

با توسعه اینترنت، سن استفاده از فضای مجازی نیز بسیار پایین آمده است به صورتی که حالا دیگر از هر سه کاربر اینترنت در جهان، یک نفر کودک است؛ کودکانی که زمان زیادی را صرف بازی یا حضور در شبکه‌های اجتماعی می‌کنند و بیشتر اوقات نیز بدون نظارت والدین، از اپلیکیشن‌های مختلف تلفن همراه استفاده می‌کنند که ضرورت تولید نرم افزارهایی ویژه نظارت والدین و محدود کردن میزان فعالیت کودکان در فضای مجازی را دوچندان کرده و مسوولان را به راه اندازی اینترنت برای کودکان و نوجوانان واداشته است.

تا آنجا که عیسی زارع‌پور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات بتازگی از راه‌اندازی اینترنت کودک و نوجوان تا پایان سال خبر داده و تاکید کرده است که در اینترنت کودک و نوجوان آسیب‌های موجود در فضای مجازی وجود نخواهد داشت و زیرساخت لازم برای استفاده پاک از اینترنت ایجاد می‌شود.

وی ذات فضای مجازی را یک پدیده اجتماعی دانسته که با برخی آسیب‌ها هم همراه است اما نگاه بر این فضا، نگاه فرصت‌آفرینی و استفاده حداکثری از قابلیت‌های آن و پیشگیری از آسیب‌ها است.

البته اینترنت پاک و حمایت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی موضوع تازه‌ای نیست با این حال این پدیده هنوز برای خیلی از مخاطبان شناخته شده نیست. برای روشن شدن ابعاد و ماهیت اینترنت کودک و نوجوان خبرنگار حوزه زنان و خانواده ایرنا به گفت و گو با محمد آزمون کارشناس ارتباطات و مدیر عامل یک شرکت دانش بنیان در حوزه فضای مجازی کودک و تولید کننده تبلت کودک پرداخت.

ضرورت راه اندازی اینترنت کودک و نوجوان چیست؟

آزمون در گفت‌وگو با ایرنا درباره لزوم اینترنت ویژه کودک و نوجوان گفت: فضای مجازی هم مانند فضای واقعی نیازمند محیط اختصاصی برای کودکان و نوجوانان است؛ در فضای واقعی محیط بازی کودکان، استخر کودکان، محیط آموزشی، بیمارستان و پزشک کودکان داریم. برای پدران و مادران مهم است که فرزندان با افراد موجه از گروه همسالان ارتباط دوستانه برقرار کنند، به هر محیطی وارد نشوند و با هر پدیده‌ای مواجه نشوند و حتی زودتر از رده سنی خود از کانال نامناسب اطلاعات دریافت نکنند.

وی افزود: اینترنت کودکان و نوجوانان با هدف پیاده‌سازی همین سیاست تربیتی، سازوکارها و ابزارهایی را بکار می‌گیرد که فضای اختصاصی برای کودکان و نوجوانان تدارک ببیند و سطح دسترسی و زمان دسترسی تعریف کند و محتوای مناسب برای آنها تامین کنند.

این کارشناس ارتباطات با تاکید بر اینکه اینترنت ویژه کودکان در گام نخست از مدیریت درگاه‌های ورود کودکان به اینترنت آغاز می‌شود، توضیح داد: نخستین درگاه دستگاه هوشمند ارتباطی مانند تبلت و گوشی هوشمند است. در این زمینه تبلت ویژه کودک و نوجوان و نرم‌افزارهای کنترل تبلت توسط والدین (پرنتال کنترل) مدیریت تمام امکانات تبلت و گوشی هوشمند را در اختیار پدر و مادر قرار می‌دهند. والدین می‌توانند با آنها استفاده از این دستگاه هوشمند، اینترنت، برنامک‌ها و حتی درگاه‌های ورودی و خروجی را مدیریت و سطح دسترسی و زمان استفاده از تبلت را هم برنامه‌ریزی و کنترل کنند.

این کنشگر فضای مجازی کودک ادامه داد: در لایه سیستم ارتباطی، سیم کارت عنصر شاخص است، سیم‌کارت کودک و نوجوان در همین راستا طراحی و پیاده‌سازی شده است که اینترنت آن برپایه فهرست سپید است یعنی کودک و نوجوان از طریق اینترنت این سیم کارت تنها امکان دسترسی به سایت‌های مناسب کودکان و نوجوانان را دارند.
 

چه کنیم تا با محدودشدن دسترسی، کودک و نوجوان جذب فضای جدید شوند؟

آزمون در پاسخ به این پرسش تصریح کرد: در کنار محدود کردن سطح دسترسی لازم است محتوای مناسب ویژه کودکان و نوجوانان مطابق الگوهای تربیتی و فرهنگی هر کشوری هم تولید و تامین بشود در این زمینه جا برای کار زیاد است.

وی یادآور شد: در بیشتر کشورهای دنیا محتوای کودک و نوجوان از بازی، کارتون تا کتاب و اسباب بازی و برنامک‌ها برپایه نظامنامه‌های مشخص، دسته‌بندی سنی می‌شوند. تمام اینها در این سال‌ها در ایران هم تدارک دیده شده، نمونه‌اش سامانه رایگان «چی‌خوبه» است فقط کافی است در این حوزه اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی شود. به همین دلیل می گوییم اینترنت کودک و نوجوان موضوع تازه‌ای نیست و در سال‌های اخیر هم درباره آن صحبت شده و هم کارهایی انجام شده است.

آزمون با بیان اینکه موضوع اینترنت پاک برای کودک و نوجوان یک دغدغه جهانی است، اظهار داشت: از سال ۲۰۰۴ کمیسیون اروپا به عنوان نخستین گام از پروژه «حاشیه‌های امن» اتحادیه اروپا و با هدف بالابردن آگاهی عمومی در زمینه چالش‌های اینترنت و نگرانی‌های خانواده‌ها درباره آسیب‌های ناشی از حضور فرزندان در فضای مجازی، یک روز در سال را با نام روز جهانی اینترنت‌امن‌تر نامگذاری کرده است.

وی افزود: روز اینترنت امن‌تر که در ایران با نام روز اینترنت پاک شناخته می‌شود، اکنون تقریباً در ۱۷۰ کشور جهان جشن گرفته می‌شود.

والدین چه نقشی در معرفی و راه اندازی اینترنت پاک دارند؟

این کارشناس فضای مجازی کودک تصریح کرد: آگاهی شرط اول امنیت است، از همین رو تمام این سازوکارها زمانی به کار می‌آید که پدران و مادران دانش خود را از فناوری‌های ارتباطی، قابلیت‌های فضای مجازی و آسیب‌های آن افزایش دهند و تلاش کنند کودک را در مسیری هدایت کنند که با اراده و شناخت خودش از آسیب‌های فاصله بگیرد. یکی از اهداف مهم روز اینترنت پاک هم همین است. خوشبختانه وزیر ارتباطات هم براین موضوع تاکید دارند که در کنار سالم‌سازی فضای مجازی باید دانش و مهارت خانواده ها و به ویژه کودکان و نوجوانان را در استفاده از این فضا ارتقا بدهیم و سطح دانش و مهارت مردم در استفاده از فضای مجازی باید به حدی برسد که مردم خودشان بدانند که نباید هر محتوا و مطلبی را مشاهده کنند.

آزمون در پاسخ به این پرسش که آیا دولت باید متولی اینترنت کودک و نوجوان باشد یا بخش خصوصی، اظهار داشت: معتقدم دولت نه می‌تواند و نه لازم است که وارد کار اجرایی در این حوزه شود، دولت باید کار تنظیم مقررات، نظارت و تسهیل‌گری را انجام دهد، بستر سازی، سیاستگذاری و پشتیبانی کند و در حوزه آگاهی بخشی از ظرفیت‌های دولتی بهره بگیرد و اجازه بدهد بخش خصوصی کار اجرا را انجام بدهد.