جنگ سرد در غرب آسیا خلیج فارس در برابر ترکیه عثمانی

با سقوط حکومت بشار اسد در سوریه و تمرکز آمریکا بر ایندوپاسیفیک، دولت ترکیه فرصت را برای گسترش نفوذ خود در سوریه و تحقق جاه‌طلبی‌های «نو-عثمانی» خود مناسب می‌بیند، امری که به گفته نشریه آمریکایی کشورهای حوزه خلیج فارس را در برابر آن قرار می‌دهد.

به گزارش ایسنا، رسانه آمریکایی در مطلبی با اشاره به سقوط حکومت بشار اسد در سوریه و گسترش نفوذ آنکارا در این کشور، از «یک درگیری منطقه‌ای گسترده بر سر کسب نفوذ و قدرت منطقه‌ای» خبر می‌دهد.

به گزارش پایگاه خبری هیل، منطقه غرب آسیا در حال گذر از تحولاتی اساسی است و رقابت‌های تازه‌ای در عرصه ژئوپلیتیک به چشم می‌خورد. به مدت چندین دهه، اصلی‌ترین درگیری منطقه نوعی «جنگ سرد» میان کشورهای حوزه خلیج فارس بود. این مبارزه که به باور رسانه آمریکایی مملو از شکاف‌های فرقه‌ای و راهبردی بود، به «جنگ‌های نیابتی و جنگ قدرت» در سراسر منطقه دامن زد.

هیل می‌نویسد، اما در حال حاضر این رقابت دیرینه جای خود را به یک درگیری تازه داده است. سقوط حکومت سوریه و ظهور دوباره ترکیه مناسبات جدیدی را رقم زده که به گزارش نشریه آمریکایی، معادلات نفوذ در منطقه و رهبری جهان سنی را تغییر داده است.

به گزارش هیل، ایران نیز چالش‌های فزاینده از سوی آنکارا و تمایلات «نو-عثمانی» ترکیه را درک کرده و طبق این گزارش، تلاش دارد با بازتنظیم روابط خود با کشورهای عربی در این عرصه وارد شود.

رسانه آمریکایی با اشاره به فرصت‌طلبی ترکیه در دوران پرالتهاب و بی‌ثبات پس از سقوط اسد، گزارش داد که ترکیه در دوره ریاست‌جمهوری «رجب طیب اردوغان» کوشیده تا با بهره‌گیری از اهرم‌های فشار اقتصادی، نظامی و ایدئولوژیک خود نفوذش را در منطقه گسترش دهد. در این گزارش آمده است: «از تهاجم به شمال سوریه گرفته تا دخالت عمیق‌تر در لیبی، سومالی و قطر، ترکیه سعی کرده است خود را به‌عنوان یک بازیگر منطقه‌ای مسلط نشان دهد.»

لفاظی‌های اردوغان درباره احیای شکوه امپراتوری عثمانی و توسل به گذشته ترکیه، مورد پذیرش مخاطبان داخلی قرار گرفته، اما موجب نگرانی قدرت‌های منطقه‌ای شده است. قدرت‌گیری ترکیه تنها یک مسئله سیاسی یا نظامی نیست، بلکه موجب بازتعریف رقابت‌ها بر سر رهبری جهان سنی است. به گزارش هیل، عربستان سعودی و متحدانش از سال‌های قبل با بهره‌گیری از اماکن مذهبی و منابع مالی انبوه، جایگاه «رهبری مسلمانان سنی» را به خود اختصاص داده‌اند، اما حالا ترکیه این روایت را به چالش کشیده و از جریان‌هایی مانند «اخوان‌المسلمین» حمایت کرده است، گروهی که کشورهای حاشیه خلیج‌فارس آن را تهدیدی وجودی علیه خود می‌دانند. رهبران این کشورها رفته‌رفته به این نتیجه می‌رسند که ترکیه نه‌تنها یک رقیب، بلکه یک عامل بی‌ثبات‌کننده است.

رقابت میان کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و ترکیه هم‌اکنون در عرصه‌های مختلف در حال گسترش است. در لیبی، حمایت ترکیه از دولت «وفاق ملی» مستقر در طرابلس با حمایت امارات و مصر از نیروهای «خلیفه حفتر» در تضاد است. در شاخ آفریقا، حضور فزاینده ترکیه در سومالی زنگ خطر را در ریاض و ابوظبی به صدا درآورده است، زیرا عربستان و امارات این منطقه را برای امنیت و نفوذ خود حیاتی می‌دانند.

رقابت اقتصادی نیز این دشمنی را تشدید کرده است. ترکیه به دنبال تبدیل شدن به یک مرکز تجاری جهانی است و از موقعیت خود به عنوان پلی میان اروپا و آسیا بهره می‌برد. در مقابل، کشورهای خلیج فارس سرمایه‌گذاری‌های سنگینی در زیرساخت‌ها و اتحادها انجام می‌دهند تا جاه‌طلبی‌های آنکارا را خنثی کنند. این رقابت نه‌تنها برای نفوذ، بلکه یک مبارزه گسترده‌تر بر سر جهت‌گیری قدرت و توسعه در منطقه است.

هیل اقداماتی مانند تنش‌زدایی میان ایران و عربستان سعودی را نشان‌دهنده تمایل تهران برای کاهش تنش‌ها با کشورهای حاشیه خلیج فارس و همچنین نمایان‌گر تمایل مشترک طرفین به مهار جاه‌طلبی‌های ترکیه می‌داند، امری که «عملگرایی ایران را در مواجهه با این درگیری ساختاری میان خلیج فارس و آنکارا» نشان می‌دهد.

به گزارش هیل، این رقابت در حال ظهور پیامدهای گسترده‌ای دارد و برخلاف رقابت‌های پیشین در منطقه، این بار این درگیری سیال و غیرقابل پیش‌بینی است، امری که می‌تواند خطر خطاهای محاسباتی را تشدید کند. هیل همچنین بر این باور است که یک ائتلاف نسبتا رسمی میان کشورهای خلیج فارس، رژیم صهیونیستی و بازیگران خارجی مانند ایالات متحده و اروپا ایجاد خواهد شد.

به گزارش رسانه آمریکایی، ایالات متحده که مدت‌ها بازیگر خارجی غالب در منطقه بوده تمرکز خود را به منطقه ایندوپاسیفیک معطوف کرده و فضایی برای گسترش قدرت‌های منطقه‌ای مانند ترکیه ایجاد کرده است. در همین حال، روسیه و چین به دقت موقعیت خود را در این نظم جدید تنظیم می‌کنند. روابط روسیه با ترکیه، هرچند عملگرایانه، ممکن است در صورت تضاد منافع در سوریه یا قفقاز تحت فشار قرار گیرد. چین نیز در حال تقویت روابط خود با ایران و کشورهای خلیج فارس است تا منابع انرژی را تأمین کرده و ابتکار کمربند و جاده را گسترش دهد.